Katika mfumo wa sheria wa Tanzania, makosa yasiyo na dhamana ni makosa ya jinai ambayo kwa asili yake ni mazito sana kiasi kwamba sheria hairuhusu mtuhumiwa wake kuachiwa huru kwa dhamana hadi pale kesi itakapoamuliwa mahakamani. Kwa mujibu wa Kifungu cha 148(5) cha Sheria ya Mwenendo wa Makosa ya Jinai (CPA – Sura ya 20), baadhi ya makosa yameainishwa wazi kuwa hayaruhusiwi dhamana hata kwa maombi ya mahakama.
Makosa Yasiyo na Dhamana
Makosa haya ni yale ambayo yana athari kubwa kwa jamii, usalama wa taifa, au maadili ya kijamii. Kutokana na uzito wake, mahakama au polisi hawana mamlaka ya kutoa dhamana, hata kama masharti yote mengine yametimizwa.
Orodha ya Makosa Yasiyo na Dhamana Tanzania
1. Mauaji (Murder)
- Kifungu cha 196 CPA
- Mtuhumiwa wa mauaji ananyimwa dhamana moja kwa moja.
2. Ubakaji (Rape)
- Kifungu cha 130 na 131 CPA
- Hasa ikiwa unahusisha watoto au matumizi ya nguvu.
3. Utekaji Nyara (Kidnapping with intent to murder or ransom)
- Kosa hili huhatarisha maisha ya wahusika na jamii.
4. Wizi wa kutumia silaha (Armed Robbery)
- Kifungu cha 287A CPA
- Licha ya kuwa kosa la wizi, linapohusisha silaha linakuwa la hatari mno.
5. Ugaidi (Terrorism)
- Sheria ya Kuzuia Ugaidi
- Makosa yote chini ya sheria ya ugaidi hayaruhusiwi dhamana.
6. Ufisadi Mkubwa (Grand Corruption)
- Kwa mujibu wa sheria maalum ya kuzuia na kupambana na rushwa, baadhi ya makosa ya ufisadi huainishwa kama yasiyo na dhamana, kulingana na thamani ya fedha au madhara.
7. Uhaini (Treason)
- Kosa la kutishia kuangusha serikali au kuvuruga utawala wa kikatiba.
8. Ubakaji wa Mtoto (Defilement)
- Mtuhumiwa wa kosa hili anazuiliwa dhamana moja kwa moja.
Kwa Nini Makosa Haya Hayana Dhamana?
- Yanahatarisha usalama wa raia au taifa
- Uwezekano mkubwa wa mtuhumiwa kutoroka
- Huenda mtuhumiwa akaharibu ushahidi au kuathiri mashahidi
- Kosa linavunja maadili au linahatarisha jamii kwa ujumla
Je, Mtuhumiwa Anaweza Kupinga Kukataliwa kwa Dhamana?
Ndiyo, lakini kwa makosa yasiyo na dhamana, hata Mahakama Kuu haina mamlaka ya kutoa dhamana moja kwa moja isipokuwa kwa sababu za kipekee sana. Kesi za aina hii huhitaji kesi ya kipekee ya kikatiba au rufaa mahakamani ikiwa kuna ukiukwaji wa haki za msingi.
Makosa yasiyo na dhamana yana uzito wa kipekee katika sheria za Tanzania. Kuelewa makosa haya kunamsaidia kila raia kujiepusha na mazingira hatarishi ya kisheria na pia kulinda jamii. Ingawa dhamana ni haki, haki hiyo hupotea katika mazingira ya makosa haya mazito. Ni muhimu kujua haki zako na kupata msaada wa kisheria mapema.
Soma pia kuhusu:
